της Κυριακής Φωτιάδου

Κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικό αρχικά να αποδεχτούμε το άγχος μας σαν κάτι φυσιολογικό, χωρίς να προσπαθήσουμε να το αποφύγουμε. Άλλωστε το άγχος δεν πρόκειται να μας καταστρέψει. Η ιδέα όμως ότι το άγχος είναι καταστροφικό είναι αυτή που το καθιστά καταστροφικό.

Τις μέρες αυτές και καθώς πλησιάζουν οι πανελλήνιες εξετάσεις, μαθητές και γονείς κατακλύζονται από συναισθήματα αγωνίας και άγχους. Για όσους έχουν ξαναδώσει, η εμπειρία αυτή αποτελεί μια γνώριμη κατάσταση. Για τους περισσότερους μαθητές όμως οι πανελλαδικές εξετάσεις φαντάζει κάτι άγνωστο, αγχωτικό, μέχρι και τρομακτικό. Με το άρθρο αυτό θα προσπαθήσω να βοηθήσω μαθητές και γονείς να κατανοήσουν το άγχος με έναν άλλο τρόπο, ώστε να μπορέσουν να το διαχειριστούν και τελικά να το ελέγξουν.

Πολλοί άνθρωποι βλέπουν το άγχος σαν ένα απειλητικό συναίσθημα, το οποίο οδηγεί στην αποτυχία. Αν, όμως, καταφέρουμε να δούμε το συναίσθημα αυτό ως κάτι χρήσιμο, μπορούμε όχι μόνο να το διαχειριστούμε, αλλά να επωφεληθούμε κιόλας από αυτό.

Αλλά ας ξεκινήσουμε πρώτα με τον ορισμό του άγχους. Το άγχος είναι μια φυσιολογική σωματική και ψυχική αντίδραση σε μια απειλή ή σε μία απαιτητική κατάσταση που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Συνεπώς, το άγχος από μόνο του δεν είναι κάτι καταστροφικό. Η συχνότητα κι η έντασή του είναι αυτές που καθορίζουν κατά πόσο το συναίσθημα αυτό βιώνεται ως δυσφορία και άρα, προκαλεί επιπτώσεις στην υγεία και στην επιτυχία. Ο μαθητής που εμφανίζει έντονο και μη διαχειρίσιμο άγχος φοβάται ότι κινδυνεύει από μία πιθανή αποτυχία. Βλέπει την αποτυχία ως κάτι ιδιαίτερα απειλητικό το οποίο θα έχει σοβαρές συνέπειες στη ζωή του. Συνήθως πίσω από το καταστροφικό άγχος κρύβεται η πεποίθηση ότι δεν πρέπει να αποτύχω κι ότι αν αποτύχω, θα είμαι ένας αποτυχημένος κι ότι η ζωή μου θα καταστραφεί.

Για να καταφέρει να διαχειριστεί κανείς το άγχος του, καταρχάς είναι σημαντικό να κατανοήσει τη φύση του άγχους. Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε τη λεγόμενη «καμπύλη του άγχους». Η καμπύλη αυτή μας δείχνει με ποιον τρόπο τα επίπεδα άγχους επιδρούν στην επίδοση. Είναι αξιοσημείωτο ότι τόσο το ελάχιστο, όσο και το υπερβολικό άγχος δεν οδηγούν στη μέγιστη επίδοση. Τα χαμηλά επίπεδα άγχους δείχνουν ότι το άτομο δεν ενδιαφέρεται για την επίδοσή του. Ενώ όταν το άγχος βρίσκεται σε ένα μέτριο επίπεδο, σημαίνει ότι αξιολογεί ότι η δοκιμασία που πρόκειται να περάσει είναι σημαντική. Αυτή η πεποίθηση αυξάνει τα επίπεδα διέγερσης και συνεπώς συμβάλλει στη βελτίωση της ικανότητας συγκέντρωσης και των υπόλοιπων γνωστικών λειτουργιών. Έτσι, λοιπόν,  το άτομο επωφελείται από το άγχος του παρουσιάζοντας τη μέγιστη δυνατή επίδοση.

Από την άλλη, όταν ένας άνθρωπος νοηματοδοτεί το άγχος ως ένα καταστροφικό συναίσθημα, το φοβάται και προσπαθεί να το αποφύγει. Αυτή η αντίδραση του δημιουργεί ακόμη περισσότερο άγχος, το οποίο μάλιστα μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα πανικού.

Κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικό λοιπόν αρχικά να αποδεχτούμε το άγχος μας σαν κάτι φυσιολογικό, χωρίς να προσπαθήσουμε να το αποφύγουμε. Άλλωστε το άγχος δεν πρόκειται να μας καταστρέψει. Η ιδέα όμως ότι το άγχος είναι καταστροφικό είναι αυτή που το καθιστά καταστροφικό.

Συμπερασματικά, είναι σημαντικό τόσο οι γονείς, όσο και οι μαθητές να κατανοήσουν ότι το άγχος αποτελεί μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού απέναντι σε αυτή τη δοκιμασία που καλείται να αντιμετωπίσει. Αποδεχτείτε και συμφιλιωθείτε με το άγχος σας χωρίς να προσπαθείτε να το διώξετε, γιατί το πιθανότερο είναι να το δυναμώσετε. Εάν αισθανθείτε ότι το άγχος σας έχει αρχίσει να αυξάνεται και να σας δημιουργεί έντονη αναστάτωση, πάρτε 10 αργές αναπνοές κατά αυτόν τον τρόπο: πάρτε εισπνοές από τη μύτη μετρώντας αργά μέχρι το 2, κρατήστε λίγο την αναπνοή σας κι έπειτα, εκπνεύστε από το στόμα μετρώντας αργά μέχρι το 4. Αυτή η αναπνοή μπορεί να βοηθήσει το σώμα να χαλαρώσει και το νου να ηρεμήσει.

Κλείνοντας, οι πανελλαδικές εξετάσεις είναι μια δύσκολη δοκιμασία που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι υποψήφιοι και είναι απολύτως φυσιολογικό να αισθάνονται άγχος για αυτή τη δοκιμασία. Είναι σημαντικό σε αυτή τη φάση να αισθάνονται υποστήριξη από τα οικεία τους πρόσωπα, ώστε να μπορούν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Ακόμη, είναι βοηθητικό να κάνουν διαλείμματα από το διάβασμα και να ασχολούνται με δραστηριότητες, οι οποίες τους αποφορτίζουν και τους βοηθούν να εκτονωθούν (π.χ. περπάτημα, τρέξιμο, μουσική κ.ά.).

Εύχομαι σε κάθε υποψήφιο κουράγιο και καλή επιτυχία!